Python là một ngôn ngữ lập trình rất phổ biến hiện nay, được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết cách viết chương trình Python sạch và dễ đọc. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu cách viết chương trình Python sao cho dễ đọc và dễ bảo trì hơn.
Sử dụng đúng kiểu dữ liệu trong Python
Trong Python, có nhiều loại kiểu dữ liệu khác nhau, ví dụ như số nguyên, số thực, chuỗi, danh sách, tuple, từ điển,... Việc sử dụng đúng kiểu dữ liệu phù hợp với từng trường hợp là rất quan trọng để tăng tính hiệu quả và sự linh hoạt của chương trình.
Ví dụ: lưu trữ một danh sách các sinh viên trong một lớp học, thì bạn có thể sử dụng một danh sách (list) để lưu trữ tên của những người học, và một từ điển (dictionary) để lưu trữ thông tin chi tiết của từng sinh viên (ví dụ như tuổi, địa chỉ, điểm số,...).
Chia nhỏ chương trình thành các hàm nhỏ hơn
Việc chia nhỏ chương trình thành các hàm nhỏ hơn là một cách tốt để quản lý mã nguồn và dễ hiểu hơn. Các hàm nhỏ sẽ giúp bạn đơn giản hóa nhiệm vụ của từng phần trong chương trình và không bị lẫn lộn với các phần khác. Hơn nữa, nếu bạn viết các hàm nhỏ có thể tái sử dụng, bạn có thể tiết kiệm thời gian và công sức của mình trong quá trình phát triển chương trình.
Nếu bạn đang viết một chương trình để tính toán diện tích của một hình vuông và một hình chữ nhật, bạn có thể viết hai hàm riêng biệt cho từng loại hình này. Điều này giúp cho chương trình của bạn dễ hiểu hơn và dễ bảo trì hơn khi bạn muốn thêm hoặc sửa đổi các hàm tính toán diện tích này.
Đặt tên biến, hàm và lớp phù hợp
Đặt tên biến, hàm, và lớp phù hợp là một yếu tố rất quan trọng trong việc viết chương trình Python sạch và dễ đọc. Tên phải mô tả rõ ràng chức năng của biến, hàm hoặc lớp để người đọc có thể hiểu được chúng một cách dễ dàng.
Ví dụ: viết một chương trình để tính toán tổng của một danh sách các số nguyên, bạn có thể đặt tên cho biến là "int_list", hàm là "sum_list", và kết quả trả về là "total". Nó giúp cho người đọc hiểu rằng biến này chứa các số nguyên, hàm này tính tổng của danh sách và kết quả trả về là tổng của các số đó.
Giảm thiểu sự lặp lại trong mã
Giảm thiểu sự lặp lại trong mã Giảm thiểu sự lặp lại trong mã là một trong những nguyên tắc cơ bản khi viết chương trình Python sạch và dễ đọc. Khi có nhiều đoạn mã giống nhau trong chương trình, chúng ta sẽ khó bảo trì và nâng cấp chương trình. Do đó, hãy tận dụng các tính năng của Python để giảm thiểu sự lặp lại trong mã.
Ví dụ: thực hiện một phép tính toán đơn giản như cộng hai số, bạn không nên viết nhiều lần phép tính này trong chương trình, mà hãy sử dụng một hàm riêng biệt để thực hiện phép tính này. Điều này giúp cho chương trình của bạn dễ đọc và dễ bảo trì hơn.
Sử dụng docstrings để mô tả code
Docstrings là một kỹ thuật rất hữu ích để mô tả chức năng của một hàm hoặc lớp trong chương trình Python. Khi bạn viết docstrings, bạn cung cấp thông tin về chức năng của hàm hoặc lớp, các tham số đầu vào, các giá trị trả về,…
Ví dụ: nếu bạn viết một hàm để tính toán diện tích của một hình vuông, bạn có thể bao gồm một docstring để mô tả chức năng của hàm, cách sử dụng hàm và các giá trị trả về. Điều này giúp cho người đọc hiểu rõ hơn về chức năng của hàm và cách sử dụng nó.
Sử dụng comment đầy đủ và rõ ràng
Việc sử dụng comment đầy đủ và rõ ràng là một cách khác để làm cho chương trình của bạn dễ đọc và dễ bảo trì. Khi bạn viết comment, hãy giải thích cho người đọc những điều quan trọng, ví dụ như cách hoạt động của một đoạn mã hoặc ý định của từng biến.
Ví dụ: nếu bạn đang viết một chương trình để đọc dữ liệu từ một tập tin và hiển thị nó trên màn hình, bạn có thể viết comment để giải thích cách đọc dữ liệu từ tập tin và cách hiển thị nó trên màn hình. Điều này giúp cho người đọc hiểu rõ hơn về cách hoạt động của chương trình.
Thực hiện kiểm tra và xử lý ngoại lệ
Kiểm tra và xử lý ngoại lệ là một phần quan trọng trong việc viết chương trình Python sạch và dễ đọc. Khi có các lỗi xảy ra trong chương trình, các ngoại lệ sẽ được sinh ra để thông báo cho bạn về lỗi. Do đó, hãy sử dụng câu lệnh try-except để kiểm tra và xử lý các ngoại lệ này.
Ví dụ: mở một tập tin để đọc dữ liệu nhưng không thể mở được tập tin đó, một ngoại lệ IOError sẽ được sinh ra. Trong trường hợp này, bạn có thể sử dụng câu lệnh try-except để kiểm tra và xử lý ngoại lệ này.
Thực hiện testing cho chương trình
Testing là một phần rất quan trọng trong việc viết chương trình Python sạch và dễ đọc. Bằng cách thực hiện testing, bạn có thể đảm bảo rằng chương trình của mình hoạt động đúng như mong đợi và không có lỗi nào xảy ra khi chạy.
Trong Python, có nhiều thư viện để thực hiện testing cho chương trình của bạn, ví dụ như unittest hay pytest. Khi viết test case, hãy đảm bảo rằng bạn đã kiểm tra tất cả các phần của chương trình để đảm bảo rằng chúng hoạt động đúng.
Sử dụng module để tái sử dụng mã
Sử dụng module là một cách khác để giảm thiểu sự lặp lại trong mã. Module là các tập tin chứa đựng các hàm, lớp hoặc biến có thể được sử dụng trong các chương trình khác nhau.
Khi viết chương trình, hãy chia chương trình thành các module nhỏ hơn để giảm thiểu sự lặp lại và giúp cho chương trình của bạn dễ đọc và dễ bảo trì hơn.
Tuân thủ theo chuẩn PEP8 của Python
PEP8 là một chuẩn quy định về cách viết code Python để giúp cho chương trình dễ đọc, dễ bảo trì và tương thích với các chương trình khác. Khi viết chương trình Python, hãy tuân thủ theo chuẩn PEP8 để đảm bảo rằng chương trình của bạn đáp ứng được các tiêu chuẩn này.
Kết luận: viết chương trình Python sạch và dễ đọc là một kỹ năng quan trọng trong lập trình. Bằng cách sử dụng kiểu dữ liệu đúng, chia nhỏ chương trình thành các hàm nhỏ hơn, đặt tên biến, hàm và lớp phù hợp, giảm thiểu sự lặp lại trong mã, sử dụng docstrings và comment đầy đủ và rõ ràng, thực hiện kiểm tra và xử lý ngoại lệ, thực hiện testing, sử dụng module để tái sử dụng mã và tuân thủ theo chuẩn PEP8 của Python, bạn có thể viết chương trình Python một cách logic và hiệu quả.
Việc viết chương trình Python sạch và dễ đọc không chỉ giúp cho chương trình của bạn dễ bảo trì và tái sử dụng hơn, mà còn giúp cho các lập trình viên khác hiểu rõ hơn về chương trình của bạn. Do đó, hãy áp dụng những nguyên tắc này khi viết chương trình Python của mình để tạo ra các chương trình chất lượng cao.