Python là một ngôn ngữ lập trình mạnh mẽ và linh hoạt, cung cấp nhiều cấu trúc điều khiển luồng chương trình mạnh mẽ giúp bạn viết code một cách logic và hiệu quả. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về hai cấu trúc điều khiển luồng cơ bản nhất trong Python: lệnh if-else và vòng lặp while.
Lệnh if-else trong Python
Lệnh if-else là cấu trúc rẽ nhánh cơ bản trong Python giúp thực thi một khối code nếu điều kiện cho trước đúng, nếu không sẽ thực thi khối code khác. Cú pháp của if-else như sau:
if condition:
# code được thực thi nếu điều kiện đúng
else:
# code được thực thi nếu điều kiện sai
Ví dụ:
x = 10
if x > 5:
print("x lớn hơn 5")
else:
print("x nhỏ hơn hoặc bằng 5")
Ở đây, biến x có giá trị là 10. Do 10 lớn hơn 5 nên đoạn code trong if sẽ được thực thi và in ra "x lớn hơn 5".
Một số lưu ý khi sử dụng if-else:
-
Điều kiện sau if phải đúng hoặc sai (boolean).
-
Khối code sau if và else phải lùi vào trong 4 khoảng trắng.
-
Có thể lồng nhiều câu lệnh if-else với nhau.
If-else rất hữu ích trong các trường hợp muốn thực thi code khác nhau dựa trên điều kiện. Chúng giúp tăng tính linh hoạt và mạnh mẽ cho chương trình.
Cấu trúc rẽ nhánh if-elif-else trong Python
Ngoài if-else, Python cũng hỗ trợ cấu trúc rẽ nhánh if-elif-else giúp kiểm tra nhiều điều kiện khác nhau một cách dễ dàng. Cú pháp như sau:
if condition1:
# code 1
elif condition2:
# code 2
elif condition3:
# code 3
else:
# default code
Các điều kiện sẽ được kiểm tra tuần tự. Nếu điều kiện nào đó đúng, khối code tương ứng sẽ được thực thi và thoát khỏi cấu trúc điều khiển.
Ví dụ:
x = 15
if x < 10:
print("x nhỏ hơn 10")
elif x < 20:
print("x nhỏ hơn 20")
else:
print("x lớn hơn hoặc bằng 20")
Ở đây x có giá trị 15. Do 15 nhỏ hơn 20 nên đoạn code trong elif thứ 2 sẽ chạy và in ra "x nhỏ hơn 20".
Ưu điểm của if-elif-else là viết code ngắn gọn, dễ đọc và dễ bảo trì hơn so với việc lồng nhiều câu lệnh if-else với nhau.
Vòng lặp while trong Python
While là vòng lặp điều kiện trong Python, cho phép lặp đi lặp lại một khối code khi điều kiện cho trước đúng. Cú pháp while:
while condition:
# code được thực thi lặp lại khi điều kiện = True
Điều kiện sau while cần có khả năng được đánh giá là True hoặc False. Khối code bên trong vòng lặp sẽ được lặp lại liên tục khi điều kiện đúng. Ngay khi điều kiện False, vòng lặp sẽ dừng lại.
Ví dụ in ra các số từ 0 đến 4:
count = 0
while count < 5:
print(count)
count = count + 1
Một số lưu ý khi dùng while:
-
Nên đặt biến điều khiển vòng lặp, ví dụ count ở trên.
-
Cập nhật biến điều khiển trong vòng lặp để đạt được điều kiện False.
-
Tránh vòng lặp vô hạn gây treo chương trình.
Các vòng lặp như while, for rất hữu ích để viết code lặp đi lặp lại một cách nhanh chóng và hiệu quả. Chúng giúp tránh việc copy-paste code và tiết kiệm thời gian code.
Kết luận: như vậy trong bài viết này chúng ta đã điểm qua hai cấu trúc điều khiển luồng cơ bản là if-else và vòng lặp while trong Python. Hy vọng bài viết giúp bạn nắm được cách sử dụng và ứng dụng các cấu trúc này trong code một cách hiệu quả.